Sa’d bin Rabi (r.a.)

Hicret’ten bir sene önceydi… 12 kişilik bir kafile Mekke’ye geldi. Bunlardan altısı bir sene önce İslam’la şereflenmiş, seneye görüşmek üzere Peygamberi­mizle sözleşmişlerdi. Fakat bu buluşmadan kimse haberdar olmayacaktı. Mek­ke’ye yakın, “Akabe” denilen dar ve küçük bir vadide Peygamberimizle görüştü­ler. “Allah’a şirk koşmamak, hırsızlık ve zina yapmamak, çocuklarını öldürme­mek, kimseye iftira etmemek ve her nevi işte Peygamberimizin sözünden çık­lamak” üzere biat ettiler. Peygamberimiz de onlara, “Verdiği sözde duranın üc­ret ve mükâfatını Allah tekeffül etmiş, onlara cenneti vaat etmiştir.” müjdesini verdi. Bunun üzerine, diğer altı kişi de oracıkta iman ettiler. [1]

Bu anlaşma “Birinci Akabe Biatı” olarak İslam tarihine geçti. İşte bu 12 zat­tan birisi de, Medine’nin ileri gelenlerinden ve zenginlerinden olan Sa’d bin Rabî (r.a.) idi. Hz. Sa’d, Hicret’ten az önce meydana gelen İkinci Akabe Biatı’nda da Hazreç kabilesi­ni temsil eden dokuz kişinin arasında bulunuyordu. Yine çok gizli olarak geceleyin ya­pılan bu biatta Peygamberimiz, hazır bulunanlara ebedî saadet müjdesini vermişti.

Hz. Sa’d bin Rabî, Cahiliye Devri’nde az sayıdaki okuma-yazma bilen kişiler­den birisiydi. Kabile reisi olması dolayısıyla da sözü geçen, nüfuzlu bir insan­dı.

Hicret’ten sonra Peygamberimiz, Muhacir’le Ensar arasında kardeşlik bağı ku­runca, Mekke’nin zenginlerinden ve cennetle müjdelenenlerden Abdurrahman bin Avf’ı (r.a.) Sa’d bin Rabî ile kardeş ilan etti. Hz. Sa’d, kardeşini evine götür­dü. Yemek yediler. Yemekten sonra Hz. Sa’d, öz kardeşin yapmadığı bir yakınlık ve fedakârlık manzarası sergiledi: “Ben mal bakımından Ensar’ın en zenginiyim. Malımın yarısını sana ayırdım. Sonra bak [senin hanımın yok], iki hanımımdan hangisini istersen senin için boşa­yayım, iddeti bitince onunla evlenirsin.”

Hz. Abdurrahman, evini barkını ve malını mülkünü Mekke’de bırakmış, gel­mişti. Muhtaç durumdaydı. Fakat o, tok gönüllü bir insandı.

Hz. Sa’d’ın sözleriyle, samimiyetin ve muhabbetin en ulvi hazzını duydu. Memnuniyet ve şükranını bildirdikten sonra, “Kardeşim, Allah, aileni ve ma­lını sana mübarek etsin! Benim bunlara ihtiyacım yoktur. İçinde ticaret yapılan bir çarşınız yok mu, bana orayı gösterin.” [3]

Hz. Sa’d, ona Kaynuka kabilesinin pazarını gösterdi. Hz. Abdurrahman pa­zara gitti, alım satım yaptı, kısa zamanda büyük servet elde etti. Nitekim kendi­si, “Allah’a şükür, elime kum alsam altın olur!” demektedir.

Hz. Sa’d, fedakârlığıyla Kur’ân’ın senasına mazhar olmuş, Hz. Abdurrahman da kanaatinin bereketiyle varlığa kavuşmuştu. Bu hadise, Asr-ı Saadet’teki “isar” hasletinin, din kardeşini her hususta kendi nefsine tercihin en açık bir misaliydi.

Bedir Gazası’na katılan Hz. Sa’d’ın üstün cesareti Uhud’da hemen görüldü. Hep ön saf­larda kılıç sallıyordu. Çevresine de devamlı cesaret veriyordu. Bir ara bozgun görüldü­ğünde, Hz. Sa’d’ın hızı hiç kesilmemişti. Ümitsizliğe düşen­ler de, Akabe Biatı’nda Re­­sû­lul­lah’ın emrinden çıkmamak üzere ettikleri yemini hatırlıyorlardı. Fakat savaş es­na­sında bir grup müşrik, üzerine hücum edip ağır şekilde yaraladılar. Öyle ki, vücudu ta­nınmaz hâle gelmişti. 12 dişi kırıl­mış, 70 yerinden de kılıç, mızrak ve ok yarası almıştı.

Savaş sona erip müşrikler çekilip gittikten sonra şehit ve yaralıların toplan­masına başlanmıştı. Hz. Sa’d’ın, Peygamberimizin yanında ayrı bir yeri vardı. Onu merak ediyordu. Daha sonra sahabilere, “Sa’d bin Rabî’nin ne yaptığını, hayatta kalanlar arasında mı, yoksa şehitler arasında mı bulunduğunu araştırıp bana kim haber getirecek?” dedikten sonra eliyle işaret ederek, “Savaş esnasın­da ben onu bir ara şurada görmüştüm.” buyurdular.

Ubeyy bin Kâ’b (r.a.) anlatıyor:

“Peygamberimizin gösterdiği tarafa doğru gittim. Uhud Vadisi’ne serilmiş bulunan şehitler arasında Sa’d’ı tanıyabilir miyim, diye seslenerek bir müddet dolaştım. Fakat bir cevap alamadım. Sonra, ‘Ey Sa’d, Re­sû­lul­lah beni sana gön­derdi.’ diye yüksek sesle bağırdım. Az sonra boğuk bir ses cevap verdi. Sesin gel­diği tarafa yöneldim. Hz. Sa’d yerde yatıyordu, ona son nefesinde yetişmiş­tim.

“‘Ey Sa’d, Re­sû­lul­lah senin hayatta kalanlar içinde mi, yoksa şehitler arasında mı bulunduğunu görüp kendisine haber vermemi emretti.’ dedim.

“Hz. Sa’d’ın sesi çok hafif, inilti gibi çıkıyordu: ‘Ben artık ölüler arasındayım.’ diyor, kurtulamayacağını söylemeye çalışıyordu. Zor anlaşılır bir sesle son söz­lerini söylüyordu: ‘Benden Re­sû­lul­lah’a selam söyle ve ona, Sa’d bin Rabî senin için, ümmetlerine doğru yolu gösteren peygamberlerin alacakları mükâfatla­rın en hayırlısı ve en üstünüyle Allah bizden dolayı mükâfatlandırsın, diyor, de. Kavmim Ensar’a da selamımı ilet; onlara da, Allah, Allah! Siz Akabe gecesinde Re­sû­lul­lah’ı koruma hakkında biat etmediniz mi? Vallahi gözleriniz kımıldar­ken Re­sû­lul­lah’ı düşmanlarından korumaz da ona bir zarar dokunursa, sizin Al­lah katında ileri sürecek hiçbir mazeretiniz yoktur, de!’” [3]

Zeyd bin Sâbit’in rivayetine göre, o sırada Hz. Sa’d şunları da söylüyordu:

“Re­sû­lul­lah’a selam olsun, sana da selam olsun! Ona, ‘Yâ Re­sû­lal­lah, ben artık cennetin kokusunu duymaya ve bulmaya başladım.’ sözlerimi naklet.”

“Hz. Sa’d bunları söyledikten sonra şehadet şerbetini içti. Geldim, Hz. Sa’d’ın durumunu Re­sû­lul­lah’a bildirdim. Re­sû­lul­lah kıbleye dönüp ellerini açtı: ‘Al­lah’ım, Sa’d bin Rabî’yi karşıla, ondan razı ol. Allah’ım, ona rahmet et. O sağlı­ğında da, ölürken de Allah ve Resûl’ü için nasihat ederdi.’ buyurdu.” [4]

Peygamberimiz, Uhud şehitlerinin bazılarını ikişer üçer defnettiriyordu. Sa’d bin Rabî de, Hârice bin Zeyd’le (r.a.) birlikte aynı kabre defnedildi.

Hz. Sa’d şehit olunca kızı Ümmü Sa’d öksüz kalmıştı. Küçük bir çocuktu. Hz. Ebû Be­kir onu himayesi altına aldı ve ona babasını arattırmamaya çalıştı. Bir gün Hz. Ömer, Hz. Ebû Bekir’in ziyaretine gelince yanında bir kızcağız gördü. Hz. Ebû Bekir, onun üzerine hırkasını örtmüş, yanına oturtmuştu. Hz. Ömer “Bu kimdir?” diye sorunca, “Bu, benden ve senden daha hayırlı olan bir zatın kı­zıdır.” dedi. Hz. Ömer, merakla sor­du: “Senden daha hayırlı olan kimdir?” Hz. Ebû Bekir, “O, Re­sû­lul­lah’ın cennetle müj­delediği ahd üzerine öldü, ben ve sen ise yaşıyoruz!” dedi. [5] Hz. Ebû Bekir bu sözle üstün bir tevazu gösteriyor ve aynı zamanda müminin korku ve ümit içinde bulunması gerektiğini ders veriyordu. Kendisi cennetle müjdelendiği hâlde, Hz. Sa’d’a imreniyordu...

[1]Sîre, 2: 75.

[2]Buhârî, Büyû: 1.
[3]Sîre, 3: 100-101; Üsdü’l-Gàbe, 2: 277.
[4]İstiâb, 2: 35.
[5]İsâbe, 2: 27.